Kilka nowych postów o cenzurze. Cenzura cz. 1.

CENZURA I AUTOCENZURA ŚRODOWISK NAUKOWYCH W POLSKIEJ RZECZPOSPOLITEJ LUDOWEJ
PRZYKŁADEM NEGACJI PRAWA DO WOLNOŚCI SŁOWA I PRAWA DO INFORMACJI


1. WSTĘP. OKREŚLENIE ISTOTY PROBLEMU BADAWCZEGO.


Wybór tematu niniejszej pracy podyktowany został chęcią choćby częściowego wyjaśnienia zależności istniejących między instytucją cenzury oraz procesem autocenzury, które to funkcjonowały w państwie komunistycznym, jakim była Polska Rzeczpospolita Ludowa, a prawem człowieka do wolności słowa i informacji. Instytucja cenzury oraz proces autocenzury przedstawione zostaną w tej pracy na przykładzie środowisk nauki polskiej istniejących w latach PRL. Warto będzie odnieść się również do sytuacji społeczeństwa polskiego, które pozbawione zostało rzetelnej wiedzy naukowej skutkiem stosowania cenzury przez aparat komunistyczny wobec naukowców i wydawców, co z czasem zrodziło w środowisku naukowym zjawisko autocenzury.
Podstawowym celem tej pracy jest wyjście poza zbiór stereotypowych zapatrywań oraz udowodnienie, że warunkiem istnienia, a także celem, do którego dążyła instytucja cenzurująca nie było przede wszystkim wpływanie i określanie granic wolności słowa, lecz ciągłe staranie o doprowadzenie świadomości autorów do stadium „poprawności politycznej”, zgodnej z „linią partii”. Niemniej ważne będzie uwydatnienie batalii toczonej przez naukowców w obronie prawa człowieka do wolności słowa oraz informacji z instytucją cenzury i autocenzurą – próbującą zaistnieć, bądź istniejącą w nich samych. Warto w tym miejscu odpowiedzieć na pytania: czy z walki tej którakolwiek ze stron wychodziła zwycięsko, a także na czym polegało to zwycięstwo?
Niezmiernie istotnym wobec tematu pracy będzie zwrócenie uwagi na fakt pozornej wszechwładzy cenzury, a także jej pozornego samoograniczania się z czasem. Równie ważne i interesujące będzie wskazanie na wieloelementowość mozaiki, jaką była cenzura. Należne miejsce w tej pracy znajdzie kwestia organizacyjna aparatu cenzury: historia i organizacja Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk oraz instytucji towarzyszących, rola wydawnictw w systemie, redakcji i poszczególnych jednostek. Nieco uwagi zostanie poświęcone również stylowi pracy cenzorskiej. Przytoczone zostanie kilka uwag o działalności wydawnictw pozarządowych (emigracyjnych lub drugiego obiegu). Wspomniane będą metody i sztuczki stosowane w walce z cenzurą przez autorów, redaktorów, wydawców i innych, którzy mieli wątpliwy zaszczyt spotkać się w swojej pracy z cenzorskimi „nożyczkami”.